تشدید بحران به مردم آسیب‌پذیر افغانستان به شدت ضربه می‌زند
طالبان از زمانی‌که به سرزمینی افغانستان به قدرت رسیده، هیچ چارچوب قانونی برای تشکیل یک حکومت سازنده و فراگیر در افغانستان ایجاد نکرده است
نویسنده: نیلاپو شانتی
مترجم: اسدالله جعفری(پژمان)
منبع: مجله دفاعی‌هند
سرزمینی افغانستان چندین دهه می‌شود که درگیر شکاف‌های ژئوپلیتیکی، درگیری‌ها و بی‌ثباتی‌های ناروا است. این وضعیت صدمات غیرقابل محاسبه و تزلزلات آینده‌ای با بحران‌های دائمی و خطرات ویران‌گری را به بار آورده است. وضعیت‌های دلخراش و ناامیدکننده در افغانسان نسبت به سال گذشته نیز بدتر شده است. زیرا شرایط با سطح بحران انسانی، خسارات اقتصادی، تحریم‌های فلج‌کننده، نقض حقوق بشری، نقض حقوق زنان و تهدیدهای امنیتی فاجعه‌باری را برای افغانستان و فراتر از آن به همراه داشته است.
مداخله روسیه در افغانستان از سال 1979 تا 1989 میلادی، و هم‌چنان مداخلات ایالات متحده آمریکا در افغانستان، پس از حملات تروریستی 11 سپتامبر در سال 2001، نهادهای سیاسی، اقتصادی و جامعه‌ی افغانستان را در هم شکسته. مداخله‌گران ذینفع، این سرزمین را به میدان جنگ برای رقابت‌های جناحی، سمتی و بستری برای رشد بنیادگرایی دینی و مذهبی و فعالیت‌های تروریستی تبدیل کرده است.
خروج نابهنگام ایالات متحده آمریکاه از افغانستان، در آگِست 2021 میلادی، با هرج و مرج، ترس و وحشت، ناامیدی و با تخریب امیدِ مردم افغانستان‌زمین همراه بوده است. زیرا این خروج بدون توجه به تشکیل یک دولت‌فراگیر، تأمین امنیت، توسعه اقتصادی و تضمین‌های توافقنامه صلح در دوحه قطر صورت گرفت که در آن گروه طالبان به قدرت بازگشت. جنبه‌های اساسی در توسعه دموکراسی افغانستان، به دلیل عدم مشارکت دولت منتخب قانونی افغانستان، در گفت‌گوهای صلح دوحه نقض شد و در نهایت این مشروعیت به باد ابتذال رفت. امروز سطح بحران در افغانستان نه تنها مرتبط به مردم افغانستان است، بلکه عمیقاً با مضامین و مفاهیم فراملی و تروریسم جهانی‌ریشه‌دار نیز ارتباط دارد.
چالش‌های امنیتی
این تاریخ، سفر پر فراز و نشیب سرزمن افغانستان از درگیری‌ها و چالش‌ها تا یک فاجعه انسانی امروزی است. دولتی تحت رهبری گروه طالبان از سال گذشته که افغانستان را تحت کنترل خود درآورده است، از آن زمان تا کنون برای به دست آوردن مشروعیت ملی و بین‌المللی خود تلاش میکند. اما آن‌ها در این امر ناکام مانده است. پس از اینکه گروه طالبان در سال گذشته قدرت را در کابل به دست آورد، پاکستان با روی کار آمدن مجدد دولتِ رفقای هم‌کاسه‌اش، متشکل از افرداد حقانی‌ها به آرزوهای «عمیق استراتژیکی» خود که مدت‌ها و سال‌ها به دنبال آن بود، دست یافت. با این‌وجود؛ روابط پاکستان و افغانستان تا حد زیادی با کنترل شهر کابل توسط شبکه حقانی‌ها بدتر شده است. این چیزی بود که گروه حقانی‌ها، باید با گروه‌های دیگر مرتبط به طالبان، بر سر منابع و کنترل کابل به توافق هم می‌رسیدند که این اتفاق هم نیفتاد.
تحریک طالبان پاکستانی-(TTP)
بنابراین؛ اکنون درگیری‌ها و تبادل آتش مکرر بین نیروهای پاکستانی و گروه طالبان در نوار مرزی پاکستان و افغانستان که بیش‌تر به اصطلاح «خط دیورند» نامیده می‌شود، شدت گرفته است. یکی از مسائل مبرم و فشارآور در داخل خاک پاکستان، تحریک طالبان پاکستانی یا (TTP) است که بی‌ثباتی‌های فراوانی را علیه اسلام‌آباد ایجاد کرده است. بدین‌سان؛ گروه تحریک طالبان پاکستانی در ماه جون، به دلیل تسهیل مذاکرات صلح با میان‌جیگری طالبان افغان، وابسته به رژیم پاکستان و با مشارکت طالبانِ شبکه حقانی‌ها به مدت یک ماه آتش‌بس نامحدود اعلام کردند. اما این مذاکرات و گفت‌گوها، بین رژیم اسلام‌آباد و گروه تحریک طالبان پاکستانی، طولی نکشید که جناح‌های متقابل دوباره جنگ را از سر گرفتند.
از این‌رو؛ نبرد گروه طالبان افغانی با شورش‌های متمرکز در شرق و شمال افغانستان و پناه دادن به شبه‌نظامیان خارجی مانند حضور ایمن‌الظواهری، رهبر کشته‌شدۀ گروه تروریستی القاعده در کابل، واقعیتِ سختی است که بی‌احترامی طالبان به توافقنامه صلح دوحه در سال 2020 میلادی را ثابت میکند. جبهه مقاومت ملی وابسته به تاجک‌های افغانستان به رهبری احمد مسعود، در تلاش است تا منابعی برای جنگیدن با گروه طالبان پیدا کند. با این‌حال؛ در این روند، صلح در مناطق شمال افغانستان در کنار اقلیت‌های آسیب‌پذیر مانند، تاجیک‌ها و شیعیان هزاره به شدت تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.
براساس گزارش‌های میدانی دیده‌بان حقوق بشر، شاخه خراسان داعش یا (ISK-P) وابسته به دولت اسلامی یا (داعش) در افغانستان، بارها و بارها، هزاره‌ها و دیگر گروه‌های اقلیت را در مساجد، مکاتب و محل‌کارشان مورد حملات تروریستی قرار داده است که چنین حملات نشانۀ بارزی از جنایت علیه بشریت در سرزمین افغانستان می‌باشد.
چالش‌های حکومت‌داری
طالبان از زمانی‌که به سرزمینی افغانستان به قدرت رسیده، هیچ چارچوب قانونی برای تشکیل یک حکومت سازنده و فراگیر در افغانستان ایجاد نکرده است. برعکس؛ طالبان پارلمان افغانستان را منحل کرده، وزارت امور زنان، کمیسیون‌های مستقل حقوق بشر افغانستان، قوه قضائیه و دفاتر مربوط به مدیریت امور پارلمانی را نیز منحل کرده‌اند. هیبت‌الله آخوندزاده، رهبر فرزانه گروه طالبان، ماه گذشته با تحمیل تفسیر تندی از قواعد قانون شریعت، با استناد به عدالت «چشم در برابر چشم» در قانون شریعت اسلامی، به قضات اجیرشده دستور داد تا قوانین اسلامی را که شامل اعدام در ملاء عام، سنگ‌سار، شلاق و قطع دست و پا می‌شود، بدون قید و شرط اجرا کنند.
اخیراً یک مرد افغان که به اتهام قتل محکوم شده بود توسط طالبان در ملاء عام اعدام شده است. این امر باعث محکومیت‌های گستردۀ ملی و بین‌المللی علیه اقدامات واپس‌گرایانه و سوء استفاده‌جوانه‌ی گروه طالبان شد. گزارش‌های مربوط به نقض جدی حقوق بشری و انسانی، توسط طالبان در افغانستان بسیار نگران‌کننده است. زنان از فضای عمومی و اجتماعی طرد شده‌اند. فتواهای سخت‌گیرانه برای پوشیدن حجاب سر تا پا، ممنوعیت تحصیل دختران و حذف زنان از کسب و کارشان در افغانستان بیداد میکند، و این اقدامات طالبان را از دادن امتیازات لازم برای ادای حقوق زنان بازمی‌دارد.
از آن‌جایی‌که طالبان نتوانستند، یک حکومت مشارکتی گسترده‌ی را پس از ایجاد یک دولت موقت خودکامه تشکیل دهند، در نتیجه؛ بر رسیدگی در رابطه به مسائل اساسی، هم‌چون بحران انسانی ویران‌گر، هرج و مرج سیاسی، بحران مدیریت و تأثیر چشم‌گیر بر اقتصاد رو به وخامت افغانستان تأکید مؤکد شود.
چالش‌های اقتصادی و انسانی در افغانستان
اولاً که مشکلات اقتصادی افغانستان با به رسمیت نشناخته شدن گروه طالبان، به شدت تهدید خواهد شد و ثانیاً رشد اقتصادی، وجود نخواهد داشت؛ یعنی بدون رشد اقتصادی در افغانستان «تجارتی وجود نخواهد داشت». بنابراین؛ پیش‌بینی می‌شود که مسیر رشد اقتصادی افغانستان، به این زودی‌‌ها بهبود نخواهد یافت، زیرا 24.4 میلیون نفر در افغانستان از فقر حاد و ناامنی‌های غذایی رنج می‌برند. اگرچه، افغانستان از جامعه جهانی کمک و حمایت‌های بشردوستانه دریافت میکند. اما این کمک‌ها برای مقابله با فقر شدید و بازگرداندن وضعیت به یک مسیر بهبودی و پایدار، کافی نیست.
نیلاپو شانتی؛ نویسنده، پژوهشگر، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر هندی-افغانستانی‌‌تبار مستقر در دهلی‌نو می‌باشد. خانم شانتی فارغ‌التحصیل دورۀ لیسانس در رشته روزنامه‌نگاری و فوق لیسانس در روابط بین‌الملل از دانشگاه بین‌المللی «اوپی‌جیندال» است. او به عنوان مدیر پروژه‌ی بنیاد هند و افغانستان (IAF) با سفارت جمهوری اسلامی افغانستان در دهلی‌نو، نیز کارکرده است.
