بحران جوانان افغانستان—ناامیدی و مهاجرت قاچاقی‌به‌سوی ایران
مهاجرت به ایران به معنی پایان مشکلات نیست. بسیاری از جوانان افغانستانی پس از ورود به ایران، با بی‌عدالتی‌های اجتماعی، اقتصادی و حتی قانونی مواجه می‌شوند
نویسنده: محمد نظری
جوانان افغانستان امروز با چالش‌های بزرگی مواجه هستند که زندگی و آینده‌شان را تحت تأثیر قرار داده است. پس از سقوط دولت پیشین و روی کار آمدن طالبان در سال ۲۰۲۱م، بسیاری از فرصت‌های اجتماعی، آموزشی، و اقتصادی از بین رفته است. بیکاری، فقر و نبود امید به آینده روشن از جمله مهم‌ترین عواملی هستند که جوانان را در موقعیت‌های ناامیدکننده‌ای قرار داده‌اند. در این میان، بسیاری از آنان به فکر خروج از کشور و مهاجرت به کشورهای همسایه به ویژه ایران افتاده‌اند؛ مهاجرتی که اغلب به شکل غیرقانونی و قاچاقی صورت می‌گیرد.
دلایل مهاجرت جوانان
یکی از اصلی‌ترین عوامل مهاجرت جوانان افغانستان، وضعیت اقتصادی اسف‌بار در داخل کشور است. پس از روی کار آمدن طالبان، اقتصاد افغانستان با رکود شدیدی مواجه شده است. بسیاری از شرکت‌ها و کسب‌وکارها تعطیل شدند. بانک‌ها به دلیل تحریم‌های بین‌المللی از کار افتادند و حمایت‌های مالی نهادهای خارجی قطع شدند. این وضعیت باعث شد جوانانی که پیش‌تر نیز با مشکل بیکاری دست‌وپنجه نرم می‌کردند، به‌طور کامل از بازار کار خارج شوند و هیچ راهی برای تامین نیازهای اولیه خود نداشته باشند.
از سوی دیگر، سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی طالبان، به ویژه محدودیت‌های سختگیرانه در زمینه تحصیلات، فرصت‌های آموزشی و شغلی را به ویژه برای زنان و دختران به شدت کاهش داده است. بسیاری از جوانان به دلیل فقدان دسترسی به آموزش، به دنبال یافتن آینده‌ای بهتر در خارج از کشور هستند. آنان با این امید که بتوانند در کشورهایی مانند ایران یا ترکیه به کار و تحصیل بپردازند، دست به مهاجرت می‌زنند.
مسیر قاچاقی به سوی ایران و راهی پر از خطرات
یکی از مقاصد اصلی جوانان افغانستانی برای مهاجرت ایران است. ایران به دلیل نزدیکی جغرافیایی و وجود تعداد زیادی از مهاجران افغانستانی در این کشور، به عنوان یکی از گزینه‌های محبوب برای مهاجرت مطرح است. اما مهاجرت به ایران اغلب به شکل غیرقانونی و قاچاقی صورت می‌گیرد، چرا که بسیاری از جوانان به دلایل اقتصادی یا عدم دسترسی به مدارک قانونی، قادر به اخذ ویزا یا مجوزهای رسمی نیستند.
مسیرهای قاچاقی که توسط قاچاق‌چیان انسان مدیریت می‌شوند، با خطرات فراوانی همراه هستند. از جمله این خطرات می‌توان به دستگیری توسط نیروهای مرزی، بدرفتاری قاچاق‌چیان و قرار گرفتن در شرایط غیرانسانی اشاره کرد. قاچاق‌چیان از ناامیدی و ناآگاهی جوانان سوءاستفاده می‌کنند و آن‌ها را در مسیرهای دشوار و خطرناکی قرار می‌دهند که جان‌شان را به شدت به خطر می‌اندازد. گزارش‌ها از مرگ صدها جوان افغانستانی در این مسیرهای قاچاقی حکایت دارند؛ کسانی که با امید به آینده‌ای بهتر از وطن خارج شدند اما هرگز به مقصد نرسیدند.
شرایط مهاجران افغانستانی در ایران و کارهای‌شاقه
مهاجرت به ایران به معنی پایان مشکلات نیست. بسیاری از جوانان افغانستانی پس از ورود به ایران، با بی‌عدالتی‌های اجتماعی، اقتصادی و حتی قانونی مواجه می‌شوند. بسیاری از مهاجران افغانستانی به کارهای سخت، شاقه طاقت‌فرسا مشغول می‌شوند که در ازای آن حقوق ناچیزی دریافت می‌کنند. کار در مزارع، کارگاه‌ها و کارخانه‌ها بدون دسترسی به حقوق اولیه انسانی مانند بیمه، مرخصی، یا شرایط مناسب کاری از جمله مشکلات عمده‌ای است که مهاجران افغانستانی با آن روبه‌رو هستند.
علاوه بر این، آنان از تبعیض‌های مختلف اجتماعی نیز رنج می‌برند. در برخی موارد، مهاجران افغانستانی به دلیل نداشتن مدارک قانونی، تحت پیگرد قرار می‌گیرند و حتی با خطر اخراج از کشور مواجه می‌شوند. این وضعیت به آنان حس بی‌ارزشی و بی‌پناهی می‌دهد و شرایط زندگی‌شان را به شدت دشوار می‌کند. بسیاری از آنان مجبور هستند در مناطق محروم و فاقد امکانات زندگی کنند، جایی که دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی بسیار محدود است.
چالش‌های حقوقی و عدم حمایت بین‌المللی
مهاجرت غیرقانونی و قاچاقی، جوانان افغانستانی را در موقعیت‌های آسیب‌پذیر قرار می‌دهد که نه تنها در کشور مقصد، بلکه در سطح بین‌المللی نیز حمایت کافی از آنان صورت نمی‌گیرد. به دلیل نداشتن مدارک قانونی، بسیاری از این مهاجران نمی‌توانند از حقوق خود دفاع کنند و در معرض سوء‌استفاده‌های مختلف قرار می‌گیرند. علاوه بر این، نهادهای بین‌المللی نیز به دلیل کمبود منابع و توجه ناکافی به وضعیت مهاجران افغانستانی، نمی‌توانند به‌طور مؤثر از آنان حمایت کنند.
لزوم تغییر و همکاری بین‌المللی
برای کاهش بحران مهاجرت جوانان افغانستان، لازم است اقداماتی در چند سطح انجام شود. در سطح داخلی، افغانستان باید با ایجاد فرصت‌های شغلی، اقتصادی و آموزشی برای جوانان، از ناامیدی و مهاجرت آنان جلوگیری کند. این امر مستلزم حمایت‌های بین‌المللی و همکاری دولت‌ها و نهادهای بشردوستانه است.
در سطح منطقه‌ای، کشورهای همسایه به ویژه ایران باید سیاست‌های حمایتی و انسانی‌تری در قبال مهاجران افغانستانی اتخاذ کنند. بهبود شرایط‌کاری و جلوگیری از تبعیض‌های اجتماعی می‌تواند به کاهش مشکلات مهاجران کمک کند. هم‌چنین، لازم است که نهادهای بین‌المللی همچون سازمان ملل متحد و نهادهای حقوق بشری، نظارت دقیق‌تری بر وضعیت مهاجران داشته باشند و حمایت‌های حقوقی و بشردوستانه بیشتری برای آنان فراهم کنند.
نتیجه‌گیری
بحران جوانان افغانستان و مهاجرت‌های قاچاقی به ایران، یک زنگ خطر جدی است که نیاز به توجه و اقدام فوری دارد. اگر امروز به وضعیت این جوانان توجه نشود، در آینده با بحران‌های بزرگ‌تر و پیچیده‌تری مواجه خواهیم شد. مهاجرت ناامن و بی‌عدالتی‌هایی که این جوانان در کشورهای مقصد با آن روبه‌رو هستند، نیازمند یک پاسخ هماهنگ و مشترک از سوی دولت‌ها و جامعه جهانی است.
