از ساماندهی تا اخراج اجباری؛ ایران طی 15روز بیش از 20هزار مهاجر افغان را اخراج کرده است
مهاجر تایمز
مقام‌های مرزبانی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده‌اند که در 15روزگذشته 20 هزار مهاجر غیرقانونی از این کشور بازداشت و اخراج شدهاند. مجید شجاع، فرمانده مرزبانی خراسان رضوی، گفته است که 20 هزار مهاجر غیرقانون افغانستان پس از اخراج از طریق نوارمرزی دوغارون تحویل نمایندگان افغانستان شدهاند. جنرال شجاع در توضیحات به این گزارش به خبرگزاری ایسنا، گفت: «در راستای برخورد با حضور غیرقانونی اتباع کشورهای خارجی در خاک جمهوری اسلامی ایران، مرزبانان و پلیس در داخل کشور با شناسایی افراد غیرمجاز حاضر برخورد قانونی کردند.
ازسوی‌‌دیگر دگروال/سرهنگ جواد رفیعی، جانشین فرماندهی مرزبانی استان سیستان و بلوچستان نیز از اخراج ۱۱ هزار و ۶۶۹ مهاجر افغانستانی طی یک هفته گذشته خبر داده بود. وی علل اخراج این مهاجران را «نداشتن مدرک اقامت قانونی» خوانده تاکید کرده است که آنان پس از طی مراحل قانونی از طریق پایانه مرزی «میلک» اخراج شدند.
پیش از این نیز مقام‌های ایرانی تاکید کرده بودند که مهاجران «غیرمجاز» را شناسایی، بازداشت و اخراج خواهند کرد. در روز‌های اخیر اخراج مهاجران افغانستان از ایران، پاکستان، تاجیکستان و ترکیه افزایش یافته است. براساس ارقام و آمار‌های جمهوری اسلامی ایران در ۹ ماه گذشته بیش از ۵۲۰ هزار مهاجر افغانستان از طریق نوارمرزهای دوغارون و تایباد اخراج و به کشورش برگشته‌اند.
این اخراج‌ها درحالی صورت می‌گیرد که دایره‌های امور اتباع خارجی وزارت داخله ایران و سازمان ملی مهاجرت ایران که اخیراً برای ساماندهی وضعیت مهاجران به وجود آمده است، اظهار داشتند که این سازمان وضعیت مهاجران را بهبود بخشیده و ساماندهی می‌کند. اما وضعیت ساماندهی مهاجران تاکنون به گونۀ روشن مشخص نیست و اخیراً اخراج های اجباری هم‌چنان افزایش یافته است.
از سوی‌هم ادارۀ کل امور اتباع و مهاجران خارجی و وزارت داخله ایران در سال 1401 خورشیدی، به تعداد زیادی از مهاجران افغانستان که فاقد مدرک مهاجرتی بودند، صدور «برگه سرشماری» را راه‌اندازی کرد. در این طرح به تعدادزیادی از مهاجران افغانستانی، برگه سرشماری به عنوان مدرک شناسایی مهاجرتی و هم‌چنان جلوگیری از اخراج‌های اجباری توسط پلیس صادر شد. بنابراین، برگه‌های سرشماری صادر شده هم از سوی دایره‌های اداره اتباع خارجی به مهاجران افغان در ایران هیچ‌گونه سهولت و آسانی را به ارمغان نیاورد.
در همین‌حال، منابع به مهاجر تایمز می‌گویند که پلیس بسیاری از مهاجرانی‌که دارای برگه سرشماری هستند نیز به افغانستان اخراج می‌کند. این منابع می‌افزایند که مسوولان پلیس برگه‌های سرشماری را هرگز قبول ندارند. آن‌ها با تعجب می‌گویند که «این چگونه قانون مهاجرت است، برگه سرشماری را دیروز خودشان صادر کردند و امروز هم خودشان قبول ندارند.» یکی از مهاجران افغانستان که ساکن شهرستان/ولسوالی کاشان ولایت اصفهان است از اخراج برادر کوچک‌اش با برگه سرشماری به مهاجرتایمز چنین می‌گوید:
«برادر کوچکم حدود 15ساله است و او دارای برگه سرشماری هم بود که توسط پلیس کاشان به افغانستان رد مرز شد. وقتی‌که برادرم با هم‌سن‌هایش به بازی فوتبال رفته بود، هنگام بازگشت به سوی خانه توسط پلیس بازداشت و به پاسگاه مربوطه بٌرده می‌شود و البته، کپی برگه سرشماری را نیز همرای خود داشته بود. من از جای خبر شدم که برادرم را پلیس گرفته و بلافاصله، خانم من اصل برگه سرشماری را گرفته به پاسگاه مربوطه برد. وقتی‌که خانمم برگه سرشماری را به سرباز دمِ دروازه می‌هد، سرباز به او می‌گوید که این برگه‌ها اعتبار ندارد و سرباز برگه را پاره کرده به سطل زباله می‌اندازد. بالاخره، خانم من به سرباز پلیس گفته است که این چه نوع رفتاری است که شما می‌کنید؟ او می‌خواسته که پیش رئیس پلیس برود شکایت کند که چرا برگه سرشماری را سرباز پاره کرده، اما توسط همان سرباز و نگهبانان مربوطه به داخل اجازه داده نمی‌شود.
او به خانه بر می‌گرده و دوباره با خواهرم یک‌جا برای آزادی برادرم می‌روند. وقتی‌که به پاسگاه مربوطه می‌روند که برادرم را پلیس آزاد کند و دوباره به آن‌ها اجازه نمی‌دهند. آخر، به آن‌ها می‌گویند که بروید فردا بیایید. آن‌ها فردای آن روز هم دوباره به پاسگاه می‌روند که شاید این کودک بازداشت‌شده را آزاد کنند، اما همۀ این رفتن‌ها و آمدن‌ها بیهوده بود. وقتی‌که به پاسگاه رفتند، پلیس به آن‌ها گفتند که برادرم رد مرز شده به اردوگاه اصفهان منتقل شده است. آخر، زنم با خواهرم به آن‌ها گفتند، حداقل ما به رئیس پلیس بگوییم که سرباز برگه سرشماری این آدم را پاره کرده و به سطل زباله انداخته است. ولی بازهم به آن‌ها اجاز به داخل ندادند و گفتند که افغانی اجازه ورود ندادر و بروید به اردوگاه اصفهان.
بعد از ظهر همان روز بود که برادرم از اردوگاه اصفهان زنگ زد که برایم پول کرایه ماشین و هزینه اردوگاه را بفرستید، من را دیگر رد مرز می‌کند. زن من فردای آن روز ماشین را به 800 هزار تومان دربست گرفت تا از کاشان به اردوگاه اصفهان به برادرم پول برساند. خانم من از بد رفتاری‌های ناروای اردوگاه اصفهان با زنان و مهاجران افغان نیز هزاران قصه دارد که متاسفانه این قصه‌ها به گوش هیچ‌کسی نخواهند رسید. من خودم هم برگه سرشماری دارم، اما با هزاران ترس و دلهره در این‌جا زندگی می‌کنم. من راستش، وقتی‌که از سرکار برمی‌گردم، لحظه شماری می‌کنم که پلیس در کجا من را بازداشت کند. من خودم را مثل یک مجرم احساس می‌کنم و باخود می‌گویم که مهاجرت نوعی از جرم و جنایت است که ما از قضای روزگار و سیاه‌روزها مرتکب شده‌ایم.»
با این‌وجود، رفتارهای تبعیض‌آمیز پلیس با مهاجران افغانستان و گاهی هم قانون مهاجرتی، همواره مورد انتقادهای گستره قرار گرفته است که حتا مقام‌های پلیس در موارد نقض و یا رفتارهای سو، مرتکبین سوء رفتار را به آسانی مورد مواخذه قرار نمی‌دهند. در همین‌حال، دکتر صادق زیباکلام نویسنده، پژوهگر و استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران و مدیر پیشین واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی ایران از تبعیض و برخوردهای بدی ایرانی‌ها با مهاجرین افغانستان در یک گفت‌وگویی رسانه‌ای انتقاد می‌کند. او با انتقاد در این ویدئو می‌گوید «وقتی‌که حکومت هیچ حق و حقوقِ برای افغانستانی‌ها قائل نیست. افغاانستانی‌ِکه پنج‌سال ده‌سال، بیست‌سال و سی‌سال در این مملکت زندگی کرده است. ولی، مثل آب خوردن، می‌گیرند از مرز دوغارون به برون می‌اندازند. شما داد بزنید و بگویید که این افغانستانی، باید یک حق و حقوقِ داشته باشد.» آقای دکتر صادق زیباکلام در این گفتمان روندی مهاجرت ایران را با کشورهای اروپایی را نیز به باد مقایسه می‌گیرد. (سخنان دکتر صادق را در ویدئوی فوق بیننده باشید).
بدین‌سان، دکتر صادق در سال 1391ه-ش در یک سخنراني خود در دانشگاه قم از سه میلیون مهاجران افغان ساکن در ایران عذرخواهی کرد که این اظهارت وی با واکنش‌های تند بسیج دانش‌جویی دانشگاه قم مواجه شد. دکتر زیباکلام به این سخنرانی خود در دانشگاه قم گفت: «من از ۳میلیون افغانی به خاطر ظلم‌هایی‌که به آن‌ها می‌کنید، معذرت‌خواهی می‌کنم؛ من از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به خاطر بی‌احترامی‌های شما معذرت‌خواهی می‌کنم؛ شما باید ادب را در برابر آن‌ها رعایت کنید.»
