حقایقی پشت‌پرده برنامه «بازسازی بی‌رحمانه» طالبان در کابل افشا شد
زنان، کودکان و مردان مسن به آنها التماس می‌کردند که تخریب خانه‌ها را متوقف کنند تا زمانی که ما بتوانیم سرپناهی پیدا کنیم، اما آنها گوش نمی‌کردند
نویسندگان: مارک تاونسند، جسیکا پورکیس و فهیم عابد
مترجم: اسدالله جعفری(پژمان)
منبع: روزنامه گاردین
با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، ویدیوهای رسانه‌های اجتماعی و شهادت ساکنان محل، تحقیقات روزنامه‌گاردین نشان می‌دهد که پس از تخریب‌های ویرانگر خانه‌ها توسط طالبان در پایتخت افغانستان، هزاران نفر بی‌خانمان شده‌اند.
سه سال پیش، زمانی که طالبان پس از بازگشت به قدرت، برنامه وسیعی برای بازسازی کابل را آغاز کردند و مدعی شدند که این برنامه برای مدرن‌سازی پایتخت تاریخی افغانستان یک امر ضروری است. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که این برنامه، هزاران نفر را بی‌خانمان کرده و تأثیراتی بی‌رحمانه‌ای بر آسیب‌پذیرترین مردم داشته است. گزارش‌ها حاکی از آن است، هنگامی که خانه‌ها توسط طالبان تخریب می‌شدند، زنان و کودکان نیز به داخل خانه‌ها بودند.
این یافته‌ها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، ویدیوهای شبکه‌های اجتماعی و شهادت مردم افغانستان، نخستین بینشی جامع از «بازسازی جاه‌طلبانه‌ای طالبان» در کابل را ارائه می‌دهد، اما بهای واقعی آن را نیز آشکار می‌کند.
تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که از آگِست ۲۰۲۱ تا آگِست ۲۰۲۴ میلادی، ۱.۵۶ کیلومتر مربع (۳۸۵ هکتار) از نواحی شهر کابل—معادل بیش از ۲۲۰ یارد زمین فوتبال—هموار و تخریب شده است. این تحقیقات که با هم‌کاری روزنامه‌گاردین، پروژه افغانستان شاهد، مرکز مقاومت اطلاعات، لایت‌هاوس ریپورتز و خبرگزاری‌های افغانستان مانند زن‌تایمز و اطلاعات روز انجام شده است، نشان می‌دهد که تخریب‌ها تا حدی به «قومیت مرتبط» است.
تجزیه و تحلیل ماهواره‌ای که توسط پروژه افغانستان شاهد انجام شده، نشان می‌دهد از شش منطقه‌ای که بیش‌ترین آسیب را دیده‌اند—مناطقی که در آنها حداقل ۵۰,۰۰۰ متر مربع (۱۲ جریب) از املاک مسکونی تخریب شده—سه منطقه متعلق به قوم اقلیت هزاره و دو منطقه دیگر متعلق به تاجیک‌ها بوده است. بیش‌ترین آسیب‌ها و خسارات را ناحیه 13 کابل «دشت برچی» که عمدتاً یک منطقه هزاره‌نشین می‌باشد، متحمل شده است.
این تحقیقات هم‌چنین تخریب گسترده‌ای از محله‌های مسکونی غیررسمی را بررسی کرده است. در برخی موارد، تخریب این سکونت‌گاه‌های فقیرنشین و پراکنده که معمولاً محل زندگی اهالی فقیرتری بودند و به دلیل جنگ یا تغییرات اقلیمی آواره شدند، به قدری وحشیانه و بی‌رحمانه انجام شده است که ساکنان محل از آماری زخمی‌ها و کشته‌شدگان گزارش داده‌اند. حداقل در دو محله مسکونی، باشندگان محل ادعا می‌کنند که خانه‌ها در حالی تخریب شدند که هنوز اعضای خانواده داخل آنها بودند. در یک محله فقیرنشین بزرگ در ناحیه ۲۲ کابل، خانواده‌های به اجبار بیرون رانده شده ادعا کردند که یک کودک چهار ساله و یک نوجوان ۱۵ ساله در جریان تخریب خانه‌ها جان باختند.
یکی از ساکنان محل که پس از اخراج از پاکستان یک دهه را در این محله گذرانده است، گفت: «زنان، کودکان و مردان مسن به آنها [طالبان] التماس می‌کردند که تخریب خانه‌ها را متوقف کنند تا زمانی که ما بتوانیم سرپناهی پیدا کنیم، اما آنها گوش نمی‌کردند.» او مدعی شد که پس از تخریب‌ها، خواهرزاده جوانش به دلیل کمبود سرپناه پس از تخریب خانه آنها در گرمای داغ تابستان جان خود را نیز از دست داد.
در آن هنگام کسانی که سعی داشتند از تخریب خانه‌ها فیلم‌برداری کنند، گزارش داده‌اند که مورد ضرب‌وشتم قرار گرفته‌اند. در یکی دیگر از تخریب‌های قابل‌توجه در یک محله مسکونی غیررسمی در شمال شهر، اداره طالبان در کابل در آگوست 2024، مجموعه‌ای از عکس‌های را در توئیتر منتشر کرد که نشان می‌دهند بولدوزرها ساختمان‌ها را ویران می‌کنند.
بنابراین ساکنان محل، هنگامی تخریب خانه‌ها، صحنه‌هایی از هرج‌ومرج، استیصال و ناامیدی را توصیف کردند. یکی از آنها گفت: «تخریب این خانه‌ها، درست مثل زلزله هرات بود که [سال گذشته هزاران کشته برجا گذاشت]. تمام خانه‌ها زیر آوار دفن شدند، و همه‌ی دارایی‌های‌مان نیز زیر آوار رفت.» برخی دیگر شهادت دادند درحالی‌که به داخل خانه‌ها، اعضای خانواده بودند، خانه‌ها تخریب شد. یکی از آنان گفت: «خواهرزاده‌ام گریه‌کنان آمد و گفت مادر و برادرش داخل خانه هستند و لودر در حال تخریب آن است.»
جلال‌الدین که به مدت دو دهه با نزدیک به 50 تن از اعضای خانوادهاش در این محله زندگی می‌کرده، گفت که توان مالی اجاره خانه جدید را ندارد و اکنون در یک کارخانه متروکه زندگی می‌کند. او افزود: «حتی خیمه هم نداریم—فقط سرپناهی از تکه‌های پلاستیک درست کرده‌ایم. بعضی روزها چیزی برای خوردن هم نداریم و با شکم گرسنه می‌خوابیم.»
با این‌حال، گفته می‌شود که بسیاری از این پروژه‌های تخریب در نواحی مسکونی برای ساخت، بزرگ‌سازی و یا تعریض جاده‌ها انجام می‌شود. فخرالله سروری، یک مهندس برنامه‌‌ریز شهری است که با دولت قبلی افغانستان نیز کار می‌کرد به گاردین گفت: «بیش‌تر این طرح‌ها، بخشی از برنامه‌های دولت قبلی افغانستان بود، اما به دلیل اینکه نمی‌توانستند مردم را مجبور به تخلیه مناطق مسکونی کنند، اجرا نشده است. سروری افزود، ما به تحرک و جاده‌های بهتری نیاز داریم، اما با توجه به اینکه اکثریت جمعیت زیر خط فقر زندگی می‌کنند، تخریب خانه‌ها برای ساخت جاده‌های وسیع‌تر مسائل بنیادی را حل نمی‌تواند.»
گروه‌های حقوق بشری نیز می‌گویند که زنان به ویژه پس از اخراج از خانه‌های‌شان آسیب‌پذیرتر هستند و هشدار می‌دهند که این موضوع می‌تواند خشونت‌های جنسیتی را افزایش دهد. یک خانم که با نشریه زن تایمز مصاحبه کرده است از مشکلات خانواده‌های تحت سرپرستی زنان روایت می‌کند. او که با ارائه خدمات نظافتی خانه به خانه، روزانه بین یک تا سه دالر درآمد دارد و پس از تخریب خانه‌اش در یک منطقه مسکونی در شمال کابل، در تلاش برای دریافت غرامت از طالبان با مشکل مواجه شده است. اما براساس قانون امر به معروف طالبان، او اجازه ندارد بدون محرم مرد، وارد دفاتر شهرداری کابل شود.
زن دیگری که خانه‌ی خود را در همان منطقه از دست داده، به به دلیل محدودیت‌های طالبان دیگر نمی‌تواند کار کند. خانواده او که از پرداخت غرامت و خسارات خانه از سوی طالبان محروم شده است، باید تنها به درآمد اندک شوهرش که کفاشی می‌کند، متکی باشد. از دوازده نفری که برای این تحقیق مصاحبه شدند و خانه‌های‌شان تخریب شده، تنها یک نفر توانسته سرپناه دائمی پیدا کند. ساکنان محل می‌گویند که ترس از طالبان آنها را از اعتراض به تخریب خانه‌های‌شان بازداشته است.
این تخریب‌ها ماه‌ها پس از آن صورت می‌گیرد که سازمان ملل متحد هشدار داد بود که اقتصاد افغانستان به دلیل ناامنی گسترده غذایی و آواره شدن ۶.۳ میلیون نفر در داخل کشور «عملاً فروپاشیده است.» یک زنی دیگر که خانه‌اش با قدمت 40 ساله در آگوست ۲۰۲۳ تخریب شد، می‌گوید: «در ابتدا به ما گفتند که غرامت می‌دهند و ما را بی‌خانمان نمی‌کنند، اما وقتی که خانه‌ها تخریب شد، هیچ‌کسی به ما اهمیت نداد.» او افزود که اکنون خانوادهاش از مراجعه به دفاتر شهرداری برای درخواست پرداخت غرامت دست کشیدند زیرا دیگر توان پرداخت هزینه کرایه اتوبوس و رفت و آمد را نداشتند.
تاکنون مقامات طالبان در مورد این یافته‌ها اظهار نظری نکرده‌اند. آنها پیش‌تر تخریب محله‌های مسکونی غیررسمی را به عنوان بازپس‌گیری زمین‌های غصب‌شده توسط «فرصت‌طلبان و غاصبان» توجیه کرده‌اند. آنها هم‌چنین گفته‌اند که زمین‌های مسکونی اغلب برای پروژه‌های زیربنایی تخلیه می‌شوند.
* گزارش تکمیلی از صبرینا اسلیپ‌چنکو، الیاس نواندیش و کرشمه فخری
